Starzenie się organizmu to naturalny proces, który zachodzi wraz z wiekiem i nieuchronnie łączy się z licznymi dolegliwościami. Z racji tego, że starość niesie ze sobą szereg zmian fizjologiczno-psychicznych, osoby w podeszłym wieku są bardziej narażone na pojawianie się chorób, nie tylko tych cywilizacyjnych, ale także związanych z funkcjonowaniem poszczególnych narządów. Przedstawiamy 20 najczęściej występujących schorzeń dotykających osób w podeszłym wieku.
Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) początek starości następuje po przekroczeniu 60. roku życia. Wówczas rozpoczyna się tak zwany wiek podeszły (wczesna starość) trwający do 75 r.ż. Po tym czasie następuje późna starość (wiek starczy), która trwa do 90 roku życia, a po przekroczeniu tego wieku nadchodzi wiek sędziwy, czyli popularnie nazywana długowieczność.
Wśród podstawowych cech starości odnaleźć można między innymi:
Według danych ONZ starzejące się społeczeństwo to takie, w którym osoby po 65. roku życia stanowią powyżej 7% populacji kraju. Badania The World Factbook określają, że w Polsce aż 15,67% społeczeństwa to ci, którzy przekroczyli tę granicę wiekową. Tylko jedna na pięć spośród tych osób nie skarży się na żadne dolegliwości chorobowe. Problem tak zwanego starzejącego się społeczeństwa znany jest na całym świecie.
W świadomości społecznej starość rozpoczyna się wtedy, gdy obniża się sprawność fizyczna i psychiczna organizmu. Rozpoczęcie tego procesu nierzadko łączone jest z wycofywaniem się z ról społecznych i zaprzestaniem funkcjonowania w sferze kultury.
Dziedzina medycyny zajmująca się chorobami osób w podeszłym wieku zwana jest geriatrią. Dział specjalizujący się w rozpoznawaniu i leczeniu dolegliwości typowych dla okresu starości, obejmuje zarówno schorzenia fizyczne, jak i psychiczne. Geriatrzy mają rozległą wiedzę z dziedziny kardiologii, interny, diabetologii, neurologii i psychiatrii. Wspomagają zarówno w problemach związanych z funkcjonowaniem układu krążenia, chorobach serca, cukrzycy, problemach z pamięcią, zwyrodnieniach, ale i zaburzeniach nastroju czy otępieniu starczym. Na wizytę u geriatry może zapisać się każdy, kto ukończył 60 rok życia.
Gerontologia z kolei to nauka, która zajmuje się procesami starzenia oraz spektrum zagadnień związanych z ich występowaniem. Bada aspekty genetyczne, biologiczne, medyczne, psychologiczne, socjologiczne i demograficzne.
Choroby u osób starszych można podzielić na dwie grupy. Dolegliwości off-aging to niedyspozycje typowe dla zachodzącego procesu starzenia, a in-aging niecharakterystyczne dla grupy wiekowej 60+. Do grona najczęściej występujących dolegliwości wieku podeszłego, zaliczyć można cukrzycę, choroby miażdżycowe, chorobę Alzheimera, demencję starczą, chorobę Parkinsona, zwyrodnienia stawów i kręgosłupa, zaburzenia równowagi, osteoporozę, nietrzymanie moczu, głuchotę, nowotwory, depresję, choroby wzroku i nerek, zaburzenia komunikacji, choroby płuc, nadciśnienie tętnicze i zaburzenia odżywiania.
Choroba wieńcowa zwana także chorobą niedokrwienną serca to jedno z najczęściej występujących schorzeń układu krążenia. Prowadzi do niewydolności mięśnia sercowego i spowodowana jest jego niedotlenieniem. Stopniowe zwężanie światła naczyń krwionośnych następuje tu w wyniku odkładania się blaszek miażdżycowych. W wyniku tego do serca nie zostaje dostarczona odpowiednia ilość tlenu i wartości odżywczych.
Najczęstszym objawem choroby wieńcowej jest uciskający ból w klatce piersiowej (zlokalizowany za mostkiem) występujący w określonych warunkach. Symptomy nasilają się z reguły po obfitych posiłkach, wzmożonym wysiłku fizycznym i w sytuacjach stresowych. Bólowi często towarzyszy:
Ryzyko zachorowania wzrasta u mężczyzn powyżej 45 lat i kobiet przekraczających 55. rok życia. Najbardziej narażone są osoby z nadciśnieniem tętniczym oraz obciążone genetycznie. Palenie papierosów, picie alkoholu, nieprawidłowa dieta, otyłość brzuszna i hiperglikemia, to także czynniki wzmagające ryzyko zachorowania.
Zawał serca to martwica mięśnia sercowego, do której dochodzi poprzez jego niedokrwienie. Najczęściej występującą przyczyną tego schorzenia jest zamknięcie tętnicy transportującej krew do serca. Za zablokowanie naczyń tętnicowych odpowiedzialne są blaszki miażdżycowe powstałe wskutek odkładania się złogów tłuszczu (m.in. cholesterolu) w ich ściankach.
Najczęściej występującymi objawami zwału serca są kłujący, rozpierający, piekący, gniotący lub nad wyraz silny ból w klatce piersiowej. Nierzadko towarzyszą mu duszności, trudności w oddychaniu, zimne poty, kołatanie serca i bladość. Zdarza się również, że zawał serca sygnalizowany jest omdleniem, nudnościami, stanem podgorączkowym, a nawet bólem brzucha.
Najczęstszą przyczyną zawału serca jest miażdżyca, czyli choroba wywołana przez wspomniane blaszki miażdżycowe, które zwężają i usztywniają naczynia krwionośne. Długotrwałe odkładanie się złogów tłuszczu powoduje zamknięcie ich całkowicie i doprowadzenie do zawału. Tętnica wieńcowa serca jest jedną z tych, które są szczególnie narażone na powstawanie zatorów.
Wśród tzw. czynników ryzyka wywołujących miażdżycę wyróżnić można:
Chcąc zmniejszyć ryzyko zawału serca, należy m.in. regularnie ćwiczyć, zdrowo się odżywiać oraz unikać czynnego i biernego palenia.
Udar mózgu (podobnie jak zawał) związany jest z zatrzymaniem dopływu krwi do mózgu powodującym obumarciem jego części. Transport krwi blokowany jest najczęściej przez skrzeplinę powstałą w sercu — ta przedostając się do naczyń mózgowych wraz z krwią, zamyka dostęp i powoduje zaburzenia krążenia krwi w mózgu.
Próbując najprościej opisać główne objawy tej choroby, można posłużyć się stosownym akronimem:
W podstawowym podziale wyróżnić można niemodyfikowalne czynniki ryzyka oraz te na które mamy wpływ. Do pierwszej grupy zalicza się:
Wśród najważniejszych czynników, które możemy kontrolować, znajdują się między innymi: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroby serca, otyłość, palenie papierosów, choroby naczyń (głównie miażdżyca), zespół bezdechu sennego, nieprawidłowości gospodarki lipidowej i nadużywanie alkoholu.
Udar mózgu dotyka 0,5% ogólnej populacji, z czego aż 70% przypadków notuje się u osób powyżej 70 roku życia. W Polsce udar mózgu rokrocznie dosięga 70 tys. osób. Blisko połowa z nich umiera do miesiąca po wystąpieniu objawów.
Skutki udaru mózgu mogą być więc bardzo poważne. To jedna z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności ruchowej i intelektualnej. Pacjenci po przebytym udarze zmagają się z niedowładami i zaburzeniami mięśnia sercowego, zaburzeniami procesów poznawczych (m.in. zaburzeniami koncentracji, pamięci i postrzegania oraz otępieniem,) oraz niesprawnością emocjonalną (w tym depresją, stanami lękowymi i apatią).
Chcąc zapobiegać wystąpieniu udaru mózgu, należy stosować się do kilku ważnych zasad. Trzeba kontrolować ciśnienie tętnicze i poziom cukru we krwi, nie palić tytoniu, nie pić alkoholu, stosować dietę bogatą w potas i jednocześnie ubogą w sód, być aktywnym fizycznie i dbać o prawidłową masę ciała.
Najczęściej występującym typem cukrzycy u seniorów jest ta typu 2. To choroba metaboliczna charakteryzująca się zbyt wysokim stężeniem glukozy we krwi (hiperglikemia), spowodowanym odpornością tkanek na działanie insuliny.
Według danych Międzynarodowej Federacji Cukrzycy, na tę chorobę cierpi już ok. 425 mln osób na całym świecie! Cukrzyca typu 2 stanowi aż 85-90% wszystkich jej przypadków. W Polsce to schorzenie zdiagnozowano już u ponad 3 milionów pacjentów.
Wśród ogólnych objawów towarzyszących cukrzycy typu 2 zauważyć można:
Ta choroba może jednak wywołać szereg innych dolegliwości w tym problemy skórne (suchość i świąd skóry, trudność w gojeniu się ran, infekcje bakteryjne lub grzybicze), a nawet neuropsychiczne (problemy z pamięcią, zmienność nastrojów, trudności z koncentracją, bóle głowy o nieznanym pochodzeniu).
Spośród licznych przyczyn tej choroby wyróżnić należy dwie podstawowe – nadwagę i prowadzenie niezdrowego tryby życia. Ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 można znacząco obniżyć poprzez regularny wysiłek fizyczny, utratę nadmiernych kilogramów i prowadzenie zrównoważonej, zdrowej diety.
Konsekwencje nieleczonej choroby mogą być bardzo poważne. Utrzymująca się hiperglikemia powoduje uszkodzenia nerek, zaburzenia wzroku, nieprawidłowe funkcjonowanie serca, nerwów i naczyń krwionośnych.
Choroba Alzheimera określana jest także jako przedstarczy zanik mózgu, gdyż wiąże się ze zwyrodnieniem ośrodkowego układu nerwowego, prowadzącego do upośledzenia podstawowych funkcji takich jak mowa czy zdolność rozumienia i myślenia.
Pierwszy objaw choroby związany jest z zaburzeniami pamięci. Następnie pojawia się deformacja funkcji poznawczych. W kolejnych etapach z reguły występują trudności werbalne, zubożenie słownictwa i problemy z liczeniem. Wraz z rozwojem choroby pacjent traci kontakt z otoczeniem i chęć do wykonywania jakichkolwiek codziennych czynności. Mogą także pojawić się problemy ze zwieraczami oraz napady padaczkowe.
Wśród najczęstszych objawów psychopatologicznych (występujących szczególnie w zaawansowanej fazie rozwoju) wyróżnić można omamy, urojenia, depresję, dysforię, zaburzenia lękowe, zachowania maniakalne, agresję i pobudzenie, nieprawidłowe zachowania ruchowe, problemy ze snem oraz apatię.
Na rozwój choroby mają wpływ głównie uwarunkowania środowiskowe, takie jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, przewlekły stres, brak aktywności ruchowej i nieodpowiedni tryb życia. Dodatkowymi czynnikami ryzyka zwiększającego prawdopodobieństwo pojawienia się choroby są:
Proces zwyrodnienia mózgu prowadzący do zaburzeń poznawczych można spowolnić. Jednym z najważniejszych działań jest… kontrolowanie poziomu ciśnienia tętniczego. Nieleczone nadciśnienie prowadzić może bowiem do otępienia, czyli choroby ściśle związanej z występowaniem Alzheimera.
Aktywność zawodowa i dobre wykształcenie wpływające znacząco na podejmowanie wysiłku umysłowego to także bardzo ważny czynnik wpływający na opóźnienie procesów związanych z wystąpieniem tej choroby. Osobom starszym zaleca się utrzymywanie prawidłowej diety i podejmowanie „gimnastyki” umysłu. Czynności intelektualne takie jak czytanie, rozwiązywanie krzyżówek, granie na instrumentach lub w gry planszowe, mogą stanowić sposoby na zapobieganie chorobie.
Demencja zwana także otępieniem starczym to wynik zaburzenia prawidłowego funkcjonowania mózgu prowadzącego do obniżenia sprawności intelektualnej. Ta nieuleczalna choroba dotyka zazwyczaj osoby po 60. roku życia i związana jest z występowaniem następujących objawów:
Osoby cierpiące na demencję starczą miewają też problemy z rozumowaniem i myśleniem przyczynowo – skutkowym. Nie potrafią ocenić też trafnie sytuacji, w której się znajdują.
Określa się, że demencja występuje w 3 etapach rozwoju. W pierwszej fazie zachowania chorego stają się niestabilne, zaczyna się on izolować od rodziny i przestaje sprawować kontrolę nad własnymi zachowaniami. Pojawiają się kłopoty z pamięcią – senior zapomina o umówionych spotkaniach, nie może przypomnieć sobie imion i nazwisk rodziny oraz ma kłopoty z liczeniem. Chory zapomina też słów i ma problemy z ich doborem.
W drugim etapie objawy się nasilają – zachowanie pacjenta jest nieprzewidywalne, narasta w nim strach i wzmagają się reakcje lękowe. W tej fazie senior zaczyna zapominać zdarzeń sprzed chwili, jednak pamięta, co wydarzyło się kilka lat temu. Rytualne czynności zaczynają sprawiać mu coraz większe problemy, a słownictwo staje się bardzo ubogie. Mogą przydarzyć się także przykurcze mięśni i drżenie dłoni.
W ostatniej fazie chory nie rozpoznaje najbliższych, ma zmienne nastroje, mowa staje się niewyraźna, a każdy ruch niesie ze sobą wzmożony wysiłek. Na tym etapie pacjent przestaje kontrolować czynności fizjologiczne, bardzo często też nie umie już siadać, samodzielnie jeść, chodzić i wstawać.
Spowolnienie procesów związanych z występowaniem demencji, wspomagają działania mające na celu podejmowanie aktywności intelektualnej. Pomocne mogą okazać się takie zajęcia jak nauka języków obcych, rozwiązywanie krzyżówek, czytanie książek i gazet, gra w szachy, warcaby itp.
Choroba Parkinsona dotyka układ nerwowy, powodując zaburzenia ruchu ciała. Spowolnienie ruchowe zwane także bradykinezją, objawia się zwolnionym wykonywaniem wszystkich życiowych czynności. Towarzyszy mu drżenie kończyn i sztywność mięśni.
Typowe dla tej choroby drżenie ma charakter spoczynkowy, czyli występuje wtedy, gdy chory nie wykonuje żadnej czynności. Sztywność mięśni może objawiać się oporem podczas wykonywania ruchu, bólem i dyskomfortem związanym z ruchami kończyn. Charakterystyczna sztywność może obejmować także mięśnie szyi i tułowia, a nawet twarzy. Pacjenci zmagający się z tą chorobą przyjmują niestabilne postawy związane z niemożnością utrzymania równowagi. Występujące w późniejszej fazie symptomy ruchowe Parkinsona, powiązane mogą być z innymi dysfunkcjami, w tym z osłabieniem węchu, zaburzeniami snu, depresją, obniżeniem nastroju i pojawieniem się zaparć.
Schorzenie najczęściej dotyka osoby powyżej 65. roku życia, jednak początek choroby przypada z reguły na wiek 60 lat. W Polsce chorobę Parkinsona definiuje się u ok. 60-70 tysięcy pacjentów. Na tę przypadłość częściej zapadają mężczyźni.
Do najwcześniejszych objawów typowo ruchowych zaliczyć można:
Chorobę Parkinsona można podzielić na cztery zasadnicze okresy. Pierwszy – wczesny, nie obejmuje ograniczeń ruchowych, drugi – ruchowy wczesny, może być skutecznie wspomagany lekami, trzeci – zaawansowany, wykazuje słabszą odporność na leki i związany jest z objawami pozaruchowmi, a czwarty łączy się z silnie postępującymi objawami prowadzącymi do poruszania się na wózku, lub funkcjonowaniem wyłącznie w łóżku.
Pacjenci, u których wykryto Parkinsona we wczesnych fazach poza przyjmowaniem stosownych leków, powinni poddać się rehabilitacji, która działa jak dodatkowa porcja medykamentów. Regularny taniec, ćwiczenia, spacery, czy pływanie mogą osłabić ból i sztywność mięśni. Zajęcia dostosowane do fazy choroby są w stanie złagodzić zaparcia, poprawić pamięć, nastrój i ogólne samopoczucie.
Choroby zwyrodnieniowe związane są ze zmniejszeniem ilości i pogorszeniu jakości chrząstki stawowej stanowiącej swoisty amortyzator dla stawów i kręgosłupa. Powłoka umożliwiająca przesuwanie się powierzchni stawowych zezwalająca na bezproblemowy ruch, wraz z wiekiem może się ścierać. Wówczas pojawia się ból, który uniemożliwia sprawne funkcjonowanie ruchowe.
Typowe dla tego schorzenia objawy nasilają się podczas wykonywania ruchu, jednak w późniejszych fazach mogą pojawiać się także podczas spoczynku. Wśród typowych objawów zwyrodnień wyliczyć można:
Czynnikami zwiększającymi pojawienie się zwyrodnień są otyłość, wady wrodzone, nadmierne przeciążania stawów i kręgosłupa oraz wiek powyżej 50 lat.
Chcąc uchronić się przed zwyrodnieniami lub opóźnić ich rozwój, należy dbać o prawidłową wagę i zdrowo się odżywiać. Ważne jest także uprawianie sportów lub wykonywanie innych czynności ruchowych. Należy pamiętać, by aktywność nie obciążała dodatkowo stawów i kręgosłupa. Planowane ćwiczenia warto konsultować każdorazowo ze specjalistą, czyli fizjoterapeutą lub rehabilitantem.
Za zachowanie odpowiedniej postawy podczas chodzenia i stania odpowiedzialne są między innymi móżdżek, błędnik i zmysł kinestetyczny. Kiedy któryś z nich przestaje działać prawidłowo, dochodzi do zaburzeń równowagi, które niosą ze sobą ryzyko upadków i złamań. Dolegliwości te najczęściej obserwuje się u osób, które ukończyły 60 lat. Według badań, aż co trzeci senior zmaga się z tego typu problemami zdrowotnymi. Pomocne w leczeniu zaburzeń równowagi są ćwiczenia równoważne i koordynacyjne.
Podeszły wiek to jedna z przyczyn zaburzeń równowagi, jednak nie jedyna. Wśród najczęstszych powodów występowania tej uciążliwej dolegliwości są:
Osteoporoza to schorzenie szkieletu cechująca się etapowym ubytkiem masy kostnej. Na nie dającą w początkowej fazie żadnych objawów chorobę, najbardziej narażone są osoby starsze oraz kobiety w okresie menopauzy. Osteoporoza starcza charakteryzuje się zmniejszoną wytrzymałością kości prowadzącą do ich łamliwości. Złamania osteoporotyczne obejmują głównie kręgi, nadgarstek i kość udową.
Ubytek masy kostnej to nieuchronny proces związany z wiekiem. Rozwój osteoporozy pierwotnej, czyli tej związanej ze starzeniem się układu kostnego, mogą przyspieszyć takie czynniki jak:
Pierwsze zmiany chorobowe tego typu mogą pojawić się już po ukończeniu 40. roku życia. Powodem utraty masy kostnej u kobiet jest najczęściej menopauza związana między innymi z niedoborem estrogenów. Mężczyźni znacznie rzadziej zapadają na osteoporozę pierwotną. Pojawienie się u nich choroby z reguły związane jest z wiekiem. Starzenie się organizmu wiążę się bowiem z zaburzeniami wchłaniania wapnia z diety, spadkiem testosteronu i niedoborami witaminy D.
Drugi rodzaj dolegliwości pojawiający się wskutek stosowania leków i występowania innych chorób, to osteoporoza wtórna. Ta postać choroby obejmuje osoby w każdym wieku i może być wywołana między innymi przez cukrzycę, nadczynność tarczycy i przytarczyc, przedwczesną menopauzę, choroby reumatyczne i problemy związane z zaburzeniami wchłaniania w układzie pokarmowym. Heparyna, leki przeciwpadaczkowe i glikokortykosteroidy to leki, które najbardziej sprzyjają rozwojowi osteoporozy.
Prawidłowe odżywianie to jeden z głównych elementów profilaktyki osteoporozy. Dieta osoby, u której wykryto tę chorobę, powinna być bogata w wapń, witaminę D, K, i C oraz potas, magnez i kwasy tłuszczowe omega-3.
Wapń, czyli jeden z najważniejszych budulców kości występuje zwłaszcza w mleku i jego przetworach tj. serach, jogurtach, kefirach, a także w orzechach oraz roślinach strączkowych. Witamina D biorąca udział we wchłanianiu wapnia występuje głównie w rybach morskich. Witamina K znajduje się w zielonych warzywach typu brukselka, szpinak i brokuł. Konieczną do syntezy kolagenu witaminę C znajdziemy m.in. w papryce, dzikiej róży, czarnej porzeczce, natce pietruszki, kalarepie, kapuście i kalafiorze.
Na kondycję i budowę układu kostnego w dużej mierze wpływa dieta, ale nie każdy wie, że równie ważne jest regularne uprawianie sportu. Stymuluje ono organizm do wytwarzania macierzy kostnej i wpływa na kondycję, siłę mięśni i ogólną sprawność organizmu. Stabilizuje także sylwetkę i poprawia koordynację, zmniejszając ryzyko upadku.
Inkontynencja, czyli nietrzymanie moczu to przypadłość związana z niekontrolowanym oddawaniem moczu. Dotyczy głównie kobiet, choć zdarza się, że cierpią na nią także mężczyźni. Do najważniejszych przyczyn nietrzymania moczu zalicza się infekcje układu moczowo-płciowego. Zmiany hormonalne związane z wiekiem, zwiotczenie mięśni miednicy, obniżenie pęcherza i osłabienie funkcji cewki moczowej, to kolejne powody wystąpienia tej dolegliwości u seniorów. Inkontynencja może przydarzyć się także osobom z nadwagą, zmagającymi się z zaparciami i nadużywającymi środków moczopędnych.
Nietrzymanie moczu może towarzyszyć także innym chorobom, w tym:
Do najbardziej znanych postaci nietrzymania moczu zalicza się formę wysiłkową, naglącą i spowodowaną przepełnieniem pęcherza.
Wysiłkowe nietrzymanie moczu pojawia się podczas kichania, śmiechu lub kaszlu. Mimowolne popuszczanie moczu występuje gównie u kobiet. Naglące nietrzymanie moczu związane jest z bezwiednym oddaniem moczu pod wpływem parcia. Nietrzymanie moczu spowodowane przepełnieniem pęcherza występuje głównie wśród mężczyzn zmagających się z powiększonym gruczołem krokowym. Objawia się stałym lub okresowym nieświadomym wyciekiem moczu spowodowanym niemożnością opróżnienia pęcherza całkowicie i tym samym stopniowym napełnieniem się zalegającym moczem.
Wśród metod zachowawczego leczenie nietrzymania moczu za szczególnie ważne należy uznać:
Niedosłuch to częściowa utrata zdolności od odbierania bodźców dźwiękowych, a głuchota to całkowita utrata tej umiejętności.
Niedosłuch spowodowany wiekiem może wystąpić już ok. 40 roku życia i stopniowo się pogłębiać utrudniając sprawne funkcjonowanie. Określa się, że dolegliwość dotyczy aż połowy osób, które ukończyły 65. rok życia. Typowe objawy tej choroby to:
Pacjent, u którego występuje niedosłuch, z reguły rezygnuje ze spotkań z rodziną i znajomymi, nie słyszy radia lub telewizji na tym samym poziomie głośności, z jakiej korzystał wcześniej, często prosi o powtórzenie jakiejś frazy, uważa mowę swoich rozmówców za niewyraźną lub unika spotkań w głośnym otoczeniu.
Wadę w postaci niedosłuchu można leczyć niezależnie od przyczyny. Niektóre formy uszkodzenia słuchu można leczyć operacyjnie, a kiedy stan zdrowia pacjenta lub typ dolegliwości nie pozwala na tak ingerencję, można zastosować aparat słuchowy.
Drugą, bardzo często występującą dolegliwością u osób na emeryturze, jest głuchota. Głuchota starcza, jak sama nazwa wskazuje, dotyka osoby w podeszłym wieku i jest związana z naturalnym procesem starzenia się organizmu. Wpływ na rozwinięcie się choroby, mogą mieć jednak także inne czynniki. Niemożność odbierania dźwięków może powstać także z powodu nadmiernego hałasu, przebytych kontuzji i przyjmowania leków ototoksycznych. Stopień zaawansowania i szybkość rozwoju choroby mogą być regulowane przez takie czynniki jak:
Z racji tego, że ani ślimak, ani inne struktury ucha środkowego nie są w stanie się regenerować, głuchota należy do grupy chorób nieuleczalnych. Komfort i powrót do w miarę sprawnego funkcjonowania zapewnić mogą tu z reguły aparaty słuchowe. W przeciwieństwie do niedosłuchu, w głuchocie, metody operacyjne nie gwarantują powrotu do pełnej sprawności.
Jak wynika z danych statystycznych, pacjenci onkologiczni powyżej 60. roku życia, stanowią aż 60-70% wszystkich przypadków. Osobami w podeszłym wieku zmagającymi się z nowotworami, zajmuje się nowa dyscyplina medyczna zwana onkologią geriatryczną.
W starzejących się komórkach, gdzie dochodzi także do tworzenia się komórek nowotworowych (procesy karcynogenezy), niekorzystne działanie czynników powoduje zwiększone ryzyko rozwinięcia się nowotworu. Do grupy czynników karcinogennych kwalifikuje się między innymi obniżenie odporności, przewlekły stres, urazy i infekcje.
Wśród najczęściej wykrywanych u seniorów rodzajów nowotworów zalicza się:
Rozpoznanie nowotworów u seniorów jest trudne, gdyż typowe dla konkretnego schorzenia objawy mogą u nich nie występować. Dzieje się tak, gdyż osoby starsze z reguły przyjmują wiele leków, które mogą zaburzać obraz choroby.
Nadwaga, otyłość, palenie tytoniu i niewłaściwa dieta zwiększają ryzyko zachorowania na nowotwór. Chcąc je zminimalizować, należy zdrowo się odżywiać, dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu, zrezygnować z używek, kontrolować wagę i regularnie się badać. Nie należy bagatelizować choćby najmniejszych niepokojących objawów.
Ograniczenia fizyczne, zakończenie aktywności zawodowej i nieumiejętność odnalezienia się w procesie starzenia się organizmu, często powodują ograniczenie kontaktów społecznych, a także pogłębienie uczucia osamotnienia. Wszystkie te czynniki mogą wpłynąć na psychikę seniora powodując u niego depresję – chorobę umysłu objawiającą się:
Osoby w podeszłym wieku, mimo że często uskarżają się na towarzyszące im uczucie smutku, nieumiejętność pokonywania życiowych trudności i poczucie braku wsparcia u najbliższych, często nie uświadamiają sobie choroby, a tym samym zazwyczaj nie godzą się na konsultacje z psychologiem lub psychiatrą.
Profilaktyka depresji wydawać by się mogła bardzo prosta, jednak dla osoby wchodzącej w wiek starości, może być trudna do zrealizowania. Dbałość o kondycję psychiczną przejawiać się może w wielu aspektach. Chcąc uchronić się przed depresją, należy:
Zaćma starcza to jeden z tych rodzajów choroby wzroku, który pojawia się najczęściej po 50 roku życia. Zaćma zwana inaczej kataraktą to dolegliwość polegająca na zmętnieniu soczewki oka. Pacjent chorujący na tę przypadłość odbiera rozmyty i niewyraźny obraz rzeczywistości. Zaburzenia widzenia mogące prowadzić do całkowitej utraty wzroku, wykryte we wczesnym stadium mogą być leczone farmakologicznie z pomocą leków przeciwkataraktowych. W zaawansowanej fazie stosuje się metody operacyjne.
W zależności od miejsca występowania zmętnienia wyróżnić można następujące typy zaćmy starczej:
Zaćma jądrowa rozwija się w jądrze soczewki oka i, mimo że nie zaburza poważnie ostrości widzenia, powoduje powstawanie krótkowzroczności. Ta postać choroby sprawia, że jądro soczewki staje się stwardniałe i przyjmuje brunatną barwę. W zaćmie korowej zmiany zachodzą w zewnętrznych warstwach soczewki, co powoduje zjawisko rozdwojenia się obrazu. Kiedy dochodzi do zmętnienia zlokalizowanego pod tylną torebką soczewki, wówczas mamy do czynienia z zaćmą podtorebkową czaszowatą. Ta odmiana prowadzi do rozszczepienia światła, powodującego silne upośledzenie zmysłu wzroku. Chory zmaga się z nasilonymi objawami uwidaczniającymi się swoistym oślepieniem utrudniającym wykonywanie niektórych czynności.
Chcąc zachować dobry wzrok, opóźnić lub zminimalizować możliwość pojawienia się choroby, należy przestrzegać diety bogatej w antyoksydanty, ze zmniejszoną ilością nasyconych kwasów tłuszczowych i izomerów trans. Warto spożywać produkty bogate w witaminę C, B1, B2 i B3. Występują one w dużych ilościach między innymi w:
Nadciśnienie tętnicze to przewlekłe schorzenie objawiające się czasowym lub nieprzerwanym podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi. Według norm Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego wartość ciśnienia skurczowego i rozkurczowego nie powinna przekraczać odpowiednio 120 mm Hg/ 80 mm Hg. Wytyczne PTNT wyróżniają:
Samo nadciśnienie można sklasyfikować dwuwymiarowo jako nadciśnienie tętnicze pierwotne i wtórne. Pierwszy typ zwany także samoistnym może być spowodowany czynnikami genetycznymi lub środowiskowymi. W drugiej grupie odnaleźć można między innymi przewlekły stres, otyłość i nadwagę, występujące nerwice, nieprawidłową dietę, stosowanie leków sterydowych, a nawet mutacje genetyczne.
Nadciśnienie wtórne wywoływane jest najczęściej przez różnorodne schorzenia, w tym choroby nerek, układu krążenia lub nerwowego. Stosowanie używek i niektórych leków (np. w terapii hormonalnej) to kolejne czynniki mogące doprowadzić do podwyższonego ciśnienia krwi.
Nieleczone nadciśnienie tętnicze może prowadzić do rozwoju miażdżycy, choroby wieńcowej, wystąpienia zawału serca, udaru mózgu, uszkodzeń w strukturach nerek i narządów wzroku.
Ograniczenie w piciu alkoholu i paleniu papierosów znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia schorzenia. Do tego dodać należy odpowiedni sposób odżywiania, polegający na znacznym ograniczeniu spożywania produktów bogatych w tłuszcze nasycone, cukry proste i sód. Niewskazana jest konsumpcja tłustego mięsa i jego przetworów oraz produktów z dużą ilością sodu w składzie. Zaleca się z kolei jedzenie ryb, wyrobów pełnoziarnistych, niskotłuszczowego nabiału, warzyw, owoców i chudych mięs. Osobom zmagającym się z nadciśnieniem tętniczym wywołanym otyłością zaleca się redukcję wagi oraz zwiększoną aktywność fizyczną.
Przewlekła choroba nerek związana jest ze zmianami zachodzącymi w ich strukturze lub sferze związanej z pełnionymi czynnościami. PChN diagnozowane jest wtedy, gdy wymienione zmiany utrzymują się dłużej niż 3 miesiące.
Wśród najczęściej występujących czynników ryzyka tej choroby, wyróżnić należy nadciśnienie tętnicze, cukrzycę i otyłość. W grupie ryzyka znajdują się także ci, którzy mają wrodzone wady układu moczowego lub zmagają się z nawracającymi infekcjami tego układu. Choroby nerek występujące w rodzinie to kolejny czynnik ryzyka PChN.
Najbardziej typowe objawy, mogące sygnalizować chorobę to:
Poza leczeniem farmakologicznym, w schorzeniach nerek niezwykle ważna jest także dieta, która powinna opierać się na niskobiałkowym żywieniu połączonym ze spożywaniem dużej ilości wody. W przewlekłej chorobie nerek zaleca się spożywanie maksymalnie 40-50 g białka w ciągu dnia. W przypadku najbardziej zaawansowanej postaci nie powinno się przekraczać 20-30 g tego związku organicznego.
Chcąc zmniejszyć przyjmowanie białka przez organizm, należy wykluczyć z diety mleko i jego produkty pochodne, czyli kefiry, jogurty, maślanki, sery, a także jaja, wędliny i drób. Dodatkowo powinno się ograniczyć sód poprzez eliminację z diety produktów zawierających duże ilości soli kuchennej. Unikać należy więc produktów wędzonych, marynat, żółtych i pleśniowych serów, podrobów oraz kiszonek. W chorobach nerek niewskazane jest także spożywanie fosforu, który występuje głównie w orzechach włoskich, migdałach, ziarnach słonecznika, razowym chlebie, płatkach owsianych, serach topionych, suchych nasionach roślin strączkowych.
Postępujący proces starzenia się mózgu związany jest z naturalnym wystąpieniem problemów z porozumiewaniem się. Wśród najczęściej pojawiających się problemów komunikacyjnych zaobserwować można takie objawy jak:
W normalnym procesie starzenia, objawy te nie powinny znacząco wpływać na skuteczność porozumiewania się. Granica patologii występujących w tym zakresie jest dość płynna i zależy w dużej mierze od tego, na ile zaburzenia komunikacji wpływają na funkcjonowanie organizmu w konkretnym obszarze życia. Efektywność związana z funkcjonowaniem mowy i towarzyszącym jej procesów komunikacyjnych to jedno z kryteriów określających zaburzenia pod względem klinicznym.
Jednym z najczęściej występujących zaburzeń mowy jest afazja, czyli niemożność nadawania lub rozumienia mowy. Dysfunkcja występuje zarówno pod względem języka mówionego, jak i pisanego. Afazja ruchowa objawia się ograniczeniami w mowie, przy zachowaniu jej rozumienia. Afazja czuciowa związana jest z nierozumieniem języka, a mieszana, czyli tzw. ruchowo-czuciowa odbiera możliwość mówienia i rozumienia mowy.
Kolejną dysfunkcją wieku starczego jest dyzartia związana z niepoprawnością w zakresie artykulacji dźwięków tworzących mowę. Na wskutek tej nieprawidłowości dochodzi do osłabienia szybkości i dokładności wymowy.
Najbardziej znaczące ograniczenia zazwyczaj wynikają z przebytych urazów i występujących chorób. Prym wiodą tu udary mózgu i inne naczyniowe choroby tego narządu. Trudności w komunikacji często towarzyszą chorobie Parkinsona i Alzheimera oraz otępieniu czołowo-skroniowemu.
Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc to dolegliwość dotykająca głównie palaczy — aż 80-90% chorych stanowią osoby czynnie palące tytoń. W początkowej fazie choroba rozwija się łagodnie, zaś w zaawansowanej, może prowadzić nawet do śmierci.
Wśród najczęściej występujących objawów tej choroby zalicza się duszność wywołaną wysiłkiem, zmniejszenie tolerancji aktywności fizycznej i występowanie kaszlu z towarzysząca mu wydzieliną.
Chcąc uchronić się przed tą chorobą, należy przestrzegać kilku ważnych zasad:
Anoreksja to jadłowstręt psychiczny klasyfikowany jako jeden z typów zaburzeń odżywiania. Utrata apetytu związana z procesem starzenia się organizmu zwana jest anoreksją wieku podeszłego. W grupie czynników powodujących obniżenie apetytu u seniorów znajdziemy m.in. fizjologiczne zmiany związane z wiekiem, problemy psychiczne i społeczne, choroby i towarzyszącą im farmakologię.
Wraz z wiekiem perystaltyka przewodu pokarmowego spowalnia, powodując między innymi niekomfortowe zaparcia, które mogą przyczynić się do zmniejszenia chęci na spożywanie pokarmów. Węch i smak u osób w wieku podeszłym pogarsza się, zmniejsza się też zapotrzebowanie energetyczne skutkujące obniżeniem łaknienia. Zaburzenia odżywiania mogą pojawić się także w wyniku występujących problemów natury psychiatrycznej takich jak depresja czy zaburzenia otępienne. Tu niebagatelną rolę odgrywają także takie czynniki społeczne jak, kontakty z rodziną, strata bliskich czy toczący się rozwód – wszystkie mogą zaburzać lub znacząco wpływać na procesy odżywiania. Niektóre leki zażywane przez osoby starsze, mogą wywoływać skutki uboczne w postaci biegunek lub zaparć, a to dodatkowo może zwiększać niechęć do konsumpcji.
Zaburzenia odżywiania u osób starszych są trudne do zdefiniowania, jednak z zasady objawiają się takimi sytuacjami jak:
Nieodpowiednie żywienie może nieść ze sobą bardzo poważne konsekwencje. Anoreksja sprzyja pojawieniu się i rozwojowi osteoporozy oraz osłabia odporność. Nie dostarczanie organizmowi wymaganych składników odżywczych, może powodować zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej lub wodno-elektrolitowej. Patologie odżywiania u osób starszych mogą prowadzić do poważnych schorzeń, a nawet do śmierci.
Przejście na emeryturę, czyli moment przez wielu uznawany za początek starości, z reguły wiąże się z poczuciem spełnienia, zadowoleniem i zawodową satysfakcją. Zasłużony odpoczynek od pracy nie musi jednak wiązać się z porzuceniem aktywności społecznej, towarzyskiej i kulturowej. Zaangażowanie w tym zakresie może korzystnie wpłynąć na zdrowie i samopoczucie. Podejmowanie nowych wyzwań, uprawianie sportów czy produktywne wykorzystanie wolnego czasu, może ochronić lub znacząco opóźniać rozwój takich chorób jak Alzheimer, demencja starcza, czy depresja.
Chcąc utrzymać dobre zdrowie i sprawność fizyczną, należy także przestrzegać zasad pełnowartościowego żywienia. Osoby po 60. roku życia powinny trzymać się określonych reguł żywieniowych. Menu seniora powinno zawierać produkty bogate w:
Dodatkowo zaleca się spożywanie dużej ilości płynów i ograniczenie soli, która w nadmiarze może wzmocnić nadciśnienie tętnicze, pogłębić choroby nerek i płuc.
Trzeba pamiętać także o aktywności fizycznej i umysłowej. Łatwe ćwiczenia gimnastyczne, wizyty na basenie, jazda na rowerze czy regularne długie spacery, pozwolą zachować prostą sylwetkę, wzmocnią mięśnie i kości oraz pobudzą wytwarzanie endorfin odpowiedzialnych za utrzymanie dobrego nastroju. Rozwiązywanie krzyżówek, czy gra w scrabble pozytywnie wpłyną na funkcjonowanie mózgu i wzmocnią pamięć, a regularne spotkania z rodziną i przyjaciółmi dadzą poczucie spełnienia.
Używamy cookies